2023 yılı gelmeden zamlar ard arda geldi. Haberturk'ten Rahim Ak yazdı. Özellikle sigarada her 1 kuruşluk artış bu vergi sistemi nedeniyle fiyata 6.8 kuruş zam olarak yansıdığı için sigarada önemli bir fiyat artışını beraberinde getiriyor. Şimdi yılın ikinci yarısında Yİ-ÜFE'nin en iyi ihtimalle yüzde 25 olması bekleniyor. Eğer yılın ilk yarısında olduğu gibi otomatik artış yapılırsa, en ucuz sigara fiyatının 33 TL seviyesine çıkması bekleniyor. Fiyata gelen rekor zamlar bir yandan enflasyonun ateşini yükseltirken maalesef kaçak alkol ve sigara kullanımını da artırıyor.
Sigara ve alkollü içkilerde her 6 ayda bir Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) sancısı yaşanıyor. Geçtiğimiz yıllarda enflasyon düşükken vergi kaybı olmaması için 6 ayda bir Yİ-ÜFE kadar artışı otomatiğe bağlanan alkollü içkiler ve sigaranın ÖTV'si enflasyonun rekor artışı sonrası her iki üründe yüksek fiyat artışlarını beraberinde getirecek. Bir yandan Maliye buradan gelir elde ederken diğer yandan ise bu rekor artışlar enflasyonu yukarı taşıyor. Üstelik ölümlere sebebiyet veren sahte alkol ve kaçak sigara kullanımının artışı da cabası.
ERDOĞAN YETKİSİNİ KULLANDI
Son olarak Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan enflasyon üzerindeki etkilerini dikkate alarak yılın ilk yarısında yüzde 62 olan Yİ-ÜFE'ye rağmen sigarada ÖTV artışını yüzde 10 ve alkollü içkilerde ise yüzde 25 ile sınırlamıştı.
Peki enflasyondaki artış aynı oranda vergilere yansıtılırsa nasıl bir tablo ortaya çıkacak?
Kasım ayına ilişkin enflasyon verilerine göre Yİ-ÜFE'de Temmuz'dan bu yana beş aylık değişim yüzde 22,6 seviyesinde. 2022 Aralık Yİ-ÜFE aylık değişimi yüzde 2 olsa bile ocak ayında ÖTV'de yapılacak artış yüzde 25 olacak.
Buna göre, tahmin edildiği gibi Yİ-ÜFE'de altı aylık değişim oranı yüzde 25 olursa ve başka bir karar alınmayıp bu oranda otomatik artış yapılırsa, 'asgari maktu vergi' uygulaması sebebiyle önemli bir fiyat artışı ihtiyacı doğacak. Asgari maktu vergi tutarı, sigaranın düşük fiyatla satılmasını engellemeye yönelik bir unsurdur.
Üretim maliyetini etkileyen diğer faktörler de dikkate alındığında, en ucuz sigara fiyatının 33 lira seviyesine çıkacağını hesaplayabiliriz.
ARTIŞ NASIL OLACAK?
6 aylık ÜFE kadar artırılacak olan sigarada paket başına asgari maktu vergi 15.83 liradan 19,76 liraya yükselecek. Ancak sigaranın vergisinde bir şart daha var bu rakamın yani asgari vergi tutarının, perakende satış fiyatının yüzde 63'ünden daha az olmaması gerekiyor. Sigarının perakende satış fiyatı ile vergi oranı çarpılır, bulunan rakam asgari maktu vergi tutarından büyükse çarpım sonucu bulunan nispi vergi; düşük ise asgari maktu vergi tutarı esas alınır.
Bu rakamların başa baş noktasını hesapladığımızda ise en düşük sigara fiyatı 31,41 lira olarak karşımıza çıkıyor. Bir de paket başına 0,7865 liralık maktu vergi var. Bunu da eklediğimizde fiyat 32,19 liraya ulaşıyor. Yani eğer beklenen artış olursa hiç bir sigara 32,19 liranın altında satılamayacak. Bir de yüzde 18'lik KDV'nin artan tutar nedeniyle farkını dikkate almakta fayda var. Bu da 70 kuruş yapıyor. Toplarsak en az 33 liralık sigara fiyatına ulaşıyoruz.
GEÇEN YIL NE OLMUŞTU?
Tütün ürünleri üzerinden alınan maktu ve asgari maktu Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) tutarları, ÖTV Kanunu uyarınca ocak ve temmuz aylarında olmak üzere altı ayda bir, Yurtiçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) oranı dikkate alınarak otomatik olarak artırılıyor. Aynı düzenleme Cumhurbaşkanı'na bu artışı uygulamama ya da farklı oranda uygulama yetkisi de veriyor. Söz konusu düzenleme 2022 yılında her iki şekilde de uygulandı.
Ocak ayında yapılan yüzde 47,40'lık ÜFE zammını takiben sigara şirketleri bu vergi artışını üç ayrı seferde; ocak, mart ve mayıs aylarında zam yaparak fiyata yansıttı. Böylece yılın ilk yarısında sigara fiyatlarında da vergi artış oranına yakın bir artış gerçekleşti.
