Kuru soğan fiyatlarının gittikçe artması vatandaşta soğan fiyatları ne olur, soğan fiyatları neden bu kadar pahalı sorularını gündeme getirdi. Soğan fiyatlarının artması son olarak CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu tarafından gündeme getirildi. Peki kuru soğan fiyalarındaki artışın sebebi ne, TUİK verişeri kuru soğan hakkında ne söylüyor? İşte tüm detaylar...
Bitkisel ve hayvansal üretimde birçok üründe kendine yeten bir ülke olan Türkiye, kuru soğanda da kendine yetmekte. TÜİK’in 2022 verilerine göre Türkiye’de kişi başı kuru soğan tüketimi 21,1 kg ve kendi kendine yeterlilik oranı yüzde 114,2 olarak gerçekleşmiştir. Ayrıca Türkiye, dünyada soğan üretiminde ilk 10 ülke arasında yer almaktadır.
Kuru soğan üretimi, 2021 yılında 2 milyon 500 bin ton iken 2022 yılında sadece yüzde 6 azalarak 2 milyon 350 bin ton olmuştur. İllere göre başlıca üretim şehirleri Ankara, Çorum ve Amasya olmuştur.
Türkiye'de kuru soğan ekim alanı, 2021 yılında ekilen arazinin yüzde 0,44’ünü oluşturmuştur. 2010-2021 yılları arasında kuru soğan ekim alanlarının toplam ekilen arazi içindeki payı yüzde 15,8 oranında artış göstermiştir.
TÜİK verilerine göre, kuru soğan ihracatı 2021/22 yılı itibarıyla bir önceki yıla göre %7,3 artış göstererek 296 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Türkiye’nin 2021/22 yılında kuru soğan ihracatı yaptığı ülkeler içinde Irak 94.858 ton ve yüzde 32’lik pay ile ilk sırada yer almaktadır. Birleşik Arap Emirlikleri (BAE)’ne yapılan kuru soğan ihracatı 48.559 ton olup, yüzde 16,4 pay ile ikinci sırada yer alırken, Gürcistan 23.285 ton ve yüzde 7,9‘luk pay ile üçüncü sırayı almaktadır. Gürcistan’ı sırasıyla Rusya, Bangladeş ve Suriye takip etmektedir.
Yıllar itibarıyla kuru soğanın üretici ve tüketici fiyatlarına bakıldığında TÜİK verilerine göre 2022 yılı 4. ayında ortalama tüketici fiyatının 3,18 lira olduğu görülmektedir.
Tarımsal üretimin sağlıklı bir şekilde devam ettiği ve dolayısıyla arz sıkıntısının yaşanmadığı kuru soğan konusunda Türkiye, yüzde 114,2 oranında kendine yeten ve ihracatçı konumunda olan bir ülkedir. Bugünlerde kuru soğan fiyatlarının fahiş derecede yükselmesi arz talep dengesizliğini akıllara getirmiştir.
2022 yılının Kasım ayında İzmir İl Tarım ve Orman Müdürlüğü’nden Ege İhracatçı Birlikleri’ne gönderilen yazıyla “Bazı Tarım Ürünlerinin İhracatına İlişkin Tebliğ” kapsamında taze patates ve kuru soğan ihracatına kısıtlama getirildiği bildirilmiştir. Yazıda bazı muafiyetler dışında gıda arz güvenliğinin sağlanması amacıyla yapılacak ihracat başvuruları için Bitki Sağlık Sertifikası ve/veya Sağlık Sertifikası düzenlenmeyeceğine karar verildiği ifade edilmiştir.
Bu tebliğden de anlaşılacağı üzere Kasım ayında kuru soğan ve taze patates konusunda arzın yetersiz olabileceği öngörülmüş ve ihracat yerine ürünlerin iç piyasaya yönlendirilmesi istenmiştir.
Dolayısıyla bugünlerde kuru soğan fiyatlarında yaşanan fahiş fiyat artışlarının üretim yetersizliği ve dolayısıyla arz konusuyla ilgisi bulunmamaktadır. Ancak temel problemin elverişli koşullarda aylarca stoklanabilecek olan kuru soğanın bazı kesimler tarafından stoklanması ve iç piyasaya sürülmemesi olduğu anlaşılmaktadır. Hazine ve Maliye Bakanlığı/Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından hayata geçirilen uygulamaya göre kurumun internet sitesi üzerinden "Haksız Fiyat Artışı ve Stokçuluk İhbar Bildirimi" yapılabilmektedir. Ayrıca vatandaşlar, e-devlet üzerinde Ticaret Bakanlığı’na Haksız Fiyat Artışı Şikayet Bildirimi’nde bulunabilmektedir
