Kahramanmaraş merkezli yaşanan iki büyük deprem tüm Türkiye'yi yasa boğdu. Türkiye deprem ülkesi olduğunu acı bir şekilde hatırlarken vatandaşlar da evlerinin datyanıklılığını test ettirmek istiyor.
Peki, 'riskli yapı tespiti, deprem testi ya da bina performansı testi' ve 'hasar tespiti' çalışmaları nasıl yapılıyor? Vatandaşların nereye başvurması gerekiyor? Herkesin aklındaki 'Oturduğum ev depreme dayanıklı mı?' sorusu, nasıl cevap bulacak? Vatandaşların oturduğu binanın dayanıklı olup olmadığını öğrenebilmesi için başvurabileceği birçok resmi kurum ve kuruluş bulunuyor.
DEPREM DAYANIKLILIK TESTİ NEREDEN VE NASIL YAPTIRILIR?
Vatandaşlar, oturdukları binaların dayanıklılığını test ettirebilmek için Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü, Belediyeler ve Kaymakamlıklara başvuru yapabileceği gibi, özel bir şirket vasıtasıyla da 'depreme dayanıklılık testi' yaptırmak için başvuruda bulunabiliyor.
Bakanlığın resmi internet adresinde yer alan bilgilere göre, riskli yapılar, Bakanlık, İdare veya Bakanlık tarafından lisanslandırılan kamu kurum ve kuruluşlar, üniversiteler; sermayesinin en az yüzde 40'ı kamu kurum ve kuruluşlarına ait olan şirketler; depremden korunma, depremin verdiği zararların azaltılması ve deprem mühendisliğinin gelişim kaydetmesi için faaliyet gösteren STK'lar tarafından tespit edilebiliyor.
Bunlara ek olarak, vatandaşlar, binalarının depreme dayanıklılık durumunu öğrenebilmek için, 29/6/2001 tarihli ve 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanuna göre Bakanlıktan izin belgesi almış yapı denetimi kuruluşları ve laboratuvar kuruluşları ile mimarlık ve mühendislik hizmetleri veren ve 27/1/1954 tarihli ve 6235 sayılı Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu uyarınca büro tescilini yaptırmış kurum ve kuruluşlara da yaptırabiliyor.
Özel şirketler vasıtasıyla bina dayanıklılık testi yaptırmak isteyen vatandaşların dikkat etmesi gereken en önemli husus ise, bu işi yapan şirketlerin Bakanlıkça lisanslandırılmış olması.
RİSKLİ BİNALARIN TESPİTİNİN MASRAFLARINI KİM KARŞILAR?
Riskli binaların tespiti, malikler veya kanuni temsilcileri tarafından elektronik yazılım sistemi üzerinden, Bakanlık tarafından lisans verilen ve listesi Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının resmi internet sitesi ile www.kentseldonusum.gov.tr adresinde güncel olarak yayımlanan kurum veya kuruluşlarca tespit ettirilmesi sonucu alınacak risk raporu ile yapılır.
Tam da bu noktada merak edilen bir diğer soruda, riskli yapı tespitine ilişkin masrafların kim tarafından karşılanacağı... Bakanlığın sitesinde yer alan bilgilere göre, riskli yapı tespitlerinin masrafları maliklere ait.
Riskli yapı tespiti ile yıktırma işlemlerinin Bakanlık veya İdare tarafından yapılması durumunda, tespit işleminin masraflarından malikler hisseleri oranında sorumlu tutuluyor. Riskli yapı tespitinin masrafları, Bakanlıkça veya İdarece ilgilisine yapılacak tebligatı takip eden bir aylık süre içerisinde ödenmek durumunda.
Süresinde ödenmeyen masraflar, Bakanlık tarafından belirlenmiş veya yaptırılmış ise Bakanlığın ilgili vergi dairesine bildirmesi üzerine vergi dairesince, İdarece yapılmış veya yaptırılmış ise İdarece 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre takip ve tahsil ediliyor.
'RİSKLİ YAPI TESPİTİ' YAPTIRMAK ZORUNLU MU?
Vatandaşların binalarının depreme dayanıklılık durumunu öğrenmesi için 'deprem dayanıklılık testi' yaptırmasında herhangi kanuni bir zorunluluk bulunmuyor ancak ilgili kurum ve kuruluşlarca, Türkiye'nin deprem bölgesinde bulunması, birçok deprem üretebilecek fay hattına sahip olması, bina stokunun yaşlı olması ve özellikle Marmara'da en az 7 büyüklüğünde bir depremin yakın gelecekte bekleniyor olması gibi durumlardan dolayı öneriliyor ve teşvik ediliyor.
Binasının depreme dayanıklı olup olmadığını öğrenmek isteyen herhangi bir kat malikinin hasar tespiti için başvuruda bulunması yeterli oluyor. Bunun için tüm maliklerin onayının alınmasına ihtiyaç duyulmuyor.
Riskli yapının yıktırılması yerine güçlendirilmesinin istenilmesi durumunda ise izlenecek yola ilişkin Bakanlığın resmi sitesinde şu ifadelere yer veriliyor:
"Riskli yapının yıktırılması için maliklere verilen süreler içerisinde; maliklerce, güçlendirmenin teknik olarak mümkün olduğunun tespit ettirilmesi, Kat Mülkiyeti Kanununun 19 uncu maddesinin ikinci fıkrasında belirtilen “bütün kat maliklerinin beşte dördünün (4/5) yazılı rızasının olması” ya da “yapının güçlendirilmesinin zorunlu olduğunun mahkemece tespit edilmiş olması” şekilde güçlendirme kararı alınması, güçlendirme projesinin hazırlatılması ve imar mevzuatı çerçevesinde ruhsat alınması gerekir. Güçlendirme işi, yapılacak güçlendirmenin mahiyetine göre ruhsatı veren idare tarafından belirlenecek süre içerisinde tamamlandıktan sonra tapu kaydındaki riskli yapı şerhinin kaldırılması için Müdürlüğe başvurulur."
Vatandaşların, riskli bina tespitine itiraz etme hakkı da bulunuyor. Maliklerin yaptığı itirazlar, 4’ü üniversitelerce ve 3’ü Bakanlıkça belirlenen ve 7 üyeden oluşan Teknik Heyet tarafından inceleniyor. Teknik heyetin itiraz sonrası yaptığı incelemede, riskli bina raporunu uygun bulması halinde rapor kesinleşiyor ve böylece yıkım süreci de başlatılmış oluyor. İtiraz sonucunda binanın riskli olmadığına karar verilmesi halinde tapuya konulan şerh ise kaldırılıyor.
riskli yapı tespitine rağmen dönüşüme katılmak istemeyenler ise, kanun uyarınca tesis edilen idari işlemlere karşı tebliğ tarihinden itibaren 30 gün içinde, 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu uyarınca dava açma hakkına sahip.
İBB'NİN "HIZLI TARAMA İLE BİNA TESPİTİ" PROJESİ
İstanbul'da yaşayan ve yaşadıkları binanın risk durumunu öğrenmek isteyen malikler için bir de İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel İyileştirme Dairesi Başkanlığı tarafından geliştirilen 'Hızlı Tarama İle Bina Tespiti' projesi bulunuyor.
Özellikle, 6 Şubat tarihinde peş peşe meydana gelen iki büyük depremin ardından başvuruların yoğunlaştığı proje, aslında bir süredir uygulamada. Proje kapsamındaki bina risk durumu tespiti hizmetinden faydalanmak isteyen vatandaşlar, binatespitiformu.ibb.gov.tr adresinden başvuru yaparak binalarının incelenmesi için başvuruda bulunabiliyor.
Sadece ev sahiplerinin değil kiracıların da başvuru yapabildiği hizmetten faydalanabilmek için başvuru esnasında başvuruyu gerçekleştiren kişiye ve binaya ilişkin bazı temel bilgilerin eksiksiz olarak doldurulması gerekiyor.
DEPREM BÖLGESİNDE 'HASAR TESPİT' BAŞVURUSU
Kahramanmaraş merkezli depremlerden etkilenen 11 il için ise ayrı bir düzenleme daha söz konusu. İki büyük depremden etkilenen illerde yaşayan vatandaşlar için, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca hazırlanan çevrimiçi bir hasar tespit sonuçlarını sorgulama uygulaması bulunuyor. Vatandaşlar, e-Devlet üzerinden ulaşabilecekleri bu uygulamayla 11 il arasından seçim yaparak ve ikamet adreslerini belirterek, oturdukları binaların 'hasar tespit' durumunu öğrenebiliyor.
Öte yandan, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının resmi internet sitesinde verilen bilgide, "Binanızın hasar durumunu, e-Devlet ya da hasartespit.csb.gov.tr adresinden öğrenebilir, hasar tespit başvurularınızı bu adreslerden yapabilir, veya afet bölgelerindeki mobil iletişim merkezlerine başvurabilirsiniz." ifadesi yer alıyor.
BAKANLIKTA 'HASAR TESPİT' ÇALIŞMALARI
Bakanlıkça, yapılan 'hasar tespit' çalışmalarında, tüm dünya literatüründe kullanıldığı üzere gözlemsel incelemeler yapıldığı bildiriliyor. Bu incelemeler kapsamında hasar durumu belirlenecek olan binaların kolon, perde, kiriş gibi taşıyıcı olan ve bölme duvar ve kaplama gibi taşıyıcı olmayan elemanlarında oluşan hasarlar kayıt altına alınıyor.
Bakanlık tarafından yapılan incelemeler neticesinde, binalar; hasarsız, az hasarlı, orta hasarlı, ağır hasarlı, acil yıkılacak ve yıkık olarak sınıflandırılıyor.
Kahramanmaraş merkezli iki büyük depremden etkilenen 11 ildeki binaların hasar tespitine ilişkin sonuçlar muhtarlıklarda ilan ediliyor.
Oturduğu binanın hasar tespiti için başvuru yapan ve hasar tespitine ilişkin sonucunu öğrenen vatandaşların, verilen sonuca 1 ay içerisinde itiraz etme hakkı bulunuyor.
haberglobal.com.tr'den Elif Soykan'ın derlediği bilgilere göre; vatandaşlar, 1 aylık itiraz süresi içerisinde, e-Devlet üzerinden ve iletişim ofislerinden itiraz başvurularını yapabiliyor. Yapılan itiraz başvuruları doğrultusunda tekrar hasar tespitine yönelik bir çalışma gerçekleştirilerek nihai karar verilmiş oluyor.